Startup – CEO lựa chọn Cofounder như thế nào?

Hôm qua tôi chia sẻ bài: “CEO khi kiếm cổ đông, hãy chọn lựa kỹ, kẻo có lúc… đắm tàu” – https://goo.gl/wKCDfZ thấy được mọi người quan tâm quá. Lại có người còn ứng tình huống vào thân. Vì thế sáng nay tôi xin hầu tiếp anh chị em một tình huống khác tương tự. Dĩ nhiên nó là tình huống thật. Tôi có may mắn nên được thấy.

Chuyện kể rằng, hồi đó có một cậu thanh niên trẻ, đi du học về. Cậu hăm hở theo tiếng gọi của phong trào “Startup”, mang thân mình đi mở công ty. Lĩnh vực dẫn thân là lĩnh vực về công nghệ. Với những gì được đào tạo (chuyên ngành quản trị tại nước ngoài) và mối quan hệ sẵn có, nên cậu nhắm tới thị trường nước ngoài.

Tiếc thay, cậu chỉ có mỗi tấm thân còn vốn thì không và dĩ nhiên kỹ thuật cũng không. Vì thế rất khó mở công ty. Để giải quyết 2 bài toán này, chàng thanh niên đã:
– Viết dự án kêu gọi vốn đầu tư
– Tìm cách kêu gọi 2 người bạn (lớn tuổi) về cùng mở công ty

Cả 2 việc thành công. CEO đã kêu gọi được một số tiền đầu tư đủ để duy trì công ty trong 6 tháng và rủ được 2 người bạn. Mọi việc suôn sẻ. Thời gian thắm thoắt thoi đưa, 4 tháng trôi qua và công ty chuẩn bị hòa vốn. Công ty bắt đầu sốt sình sịch có dấu hiệu mắc bệnh.

2 người bạn cùng về mở công ty đưa ra một số yêu cầu: chia cổ tức. Sao khi công ty vừa hòa vốn thì 2 người bạn lại dở chứng như vậy? Hóa ra khi đi xin vốn, thanh niên CEO đã đàm phán tỷ lệ cổ phần theo số vốn với các nhà đầu tư. Còn 2 người bạn, CEO chỉ đưa ra lời hứa “chúng ta cùng mở công ty và làm chủ”. Dự tính trong đầu của CEO là sẽ chia số cổ phần của mình ra thành 3 rồi chia lại cho 2 người anh em khi công ty ổn định.

Cơ sự của những căn bệnh về cofounder nằm ở chỗ không rõ ràng ngay từ đầu. Không rõ ràng do thiếu “thuốc trị” (kiến thức). Thuốc tôi đã đưa trong bài “CEO khi kiếm cổ đông..” ở trên. Chúng ta dùng SOP với những điều kiện, quyền lợi và cách tính tỷ lệ cổ phần cụ thể.

Việc đưa ra tiêu chí để tính phụ thuộc vào thỏa thuận giữa các bên, nhưng thường có:
– Vốn
– Sức (lương)
– Công nghệ/ kỹ thuật/ bản quyền
– Tài sản
– Quan hệ
Tùy thế mạnh của từng cofounder, chúng ta sẽ góp để mở công ty. Người có vốn góp vốn, người có sức góp sức, người có công nghệ góp công nghệ…

Tiếp theo, sau tiêu chí là thống nhất tỷ trọng hay mức độ quan trọng của tiêu chí. Việc này cũng dựa theo thỏa thuận. Ví dụ:
– Vốn x 4
– Sức (lương) x 2
– Công nghệ/ kỹ thuật/ bản quyền x 1
– Tài sản x 1
– Quan hệ x1

Thống nhất xong, nếu đưa ngay vào áp dụng sẽ có nhiều tình huống phát sinh. Ví dụ như sẽ có “cá mập” thâu tóm bằng cách góp với số vốn lớn nhưng thực tế thì số vốn đó chỉ trên giấy vì công ty chưa thể có khả năng sử dụng hết số vốn đó hoặc có những yêu cầu ngặt nghèo về chi tiêu của “cá mập”. Do đó cần thêm có điều khoản : Số vốn góp chỉ được tính khi vốn đó được chuyển đổi (chi tiêu thực). Đồng nghĩa với việc : Vốn phải được chi tiêu, tài sản phải được sử dụng, công nghệ phải được áp dụng, quan hệ phát sinh tác dụng, sức đã được đổi ra lương. Để những điều kiện này chuyển hóa, chúng ta cần thời gian. Do đó mới có thêm điều khoản : Thời gian để tính tỷ lệ cổ phần (lần 1): sau 12 tháng từ lúc khởi động dự án (công ty).