Tổng thống Cộng hòa Nam Phi Cyril Ramaphosa đang thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam. Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam – Nam Phi ngày 24/10, Tổng thống Cyril Ramaphosa cho biết ông đã trao đổi với các nhà lãnh đạo Việt Nam để thúc đẩy hợp tác trên tất cả lĩnh vực, trong đó có kinh tế, thương mại, đầu tư. Ông cũng thăm, làm việc với các doanh nghiệp lớn hàng đầu của Việt Nam.

Ông nhấn mạnh, quan hệ hai nước không chỉ là giao dịch kinh tế mà còn là cầu nối của đoàn kết, tin tưởng, lâu dài, chia sẻ các giá trị chung.

Tổng thống Nam Phi đánh giá tiềm năng hợp tác rất lớn giữa hai nước, cần phát huy tối đa lợi thế của mỗi bên khi đều giữ vị trí chiến lược quan trọng tại hai khu vực. Cụ thể, Nam Phi là quốc gia công nghiệp hóa cao nhất tại châu Phi, đồng thời là cửa ngõ vào thị trường châu Phi rộng lớn. Còn Việt Nam là cửa ngõ năng động của khu vực Đông Nam Á, có tốc độ tăng trưởng kinh tế đáng ngưỡng mộ, dự kiến trên 8% năm 2025 trong bối cảnh toàn cầu khó khăn.

Việt Nam có tiềm năng, thế mạnh như sản xuất xe điện, pin, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số, điện tử, dệt may, gạo, cà phê, hải sản. Trong khi đó, Nam Phi có điều kiện tự nhiên, thế mạnh trái cây, rượu vang, chăn nuôi, thuỷ sản, khai khoáng, sản xuất ôtô, hạ tầng.

Tổng thống đề nghị doanh nghiệp hai nước thúc đẩy hợp tác, chuyển giao công nghệ, cùng xây dựng chuỗi cung ứng, tăng cường dòng thương mại và đầu tư xuyên khu vực. Ông nhấn mạnh hợp tác không chỉ giới hạn trong các lĩnh vực thế mạnh truyền thống (chế biến, xuất khẩu nông sản, khai khoáng), mà cần mở rộng sang các lĩnh vực mới như chuyển đổi năng lượng sạch, giáo dục – đào tạo, khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tổng thống cũng cho rằng, Việt Nam và Nam Phi đều là những quốc gia xinh đẹp, giàu bản sắc văn hóa, có tiềm năng lớn để thúc đẩy hợp tác du lịch, giao lưu văn hóa và nhân dân.

Ông khẳng định Chính phủ Nam Phi sẽ giảm thiểu rào cản thương mại, hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ đầu tư. Đồng thời, ông kêu gọi các doanh nghiệp Việt Nam nắm bắt cơ hội, chủ động khai thác tiềm năng và thiết lập quan hệ hợp tác cụ thể với các doanh nghiệp Nam Phi thông qua những hợp đồng, dự án, chương trình hợp tác thiết thực.

Diễn đàn có sự tham dự của khoảng 50 doanh nghiệp Nam Phi, 120 doanh nghiệp Việt Nam trên các lĩnh vực. Các đại biểu đánh giá thời gian qua, môi trường đầu tư – kinh doanh của Việt Nam tiếp tục được cải thiện, được cộng đồng quốc tế, nhà đầu tư đánh giá tích cực.

Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã lựa chọn Việt Nam là trung tâm sản xuất chiến lược, kết nối với các chuỗi cung ứng toàn cầu. Giai đoạn 2021-2025, Việt Nam thu hút được tổng vốn FDI khoảng 185 tỷ USD, thuộc nhóm 15 nước đang phát triển thu hút FDI lớn nhất thế giới.

Nhiều tổ chức quốc tế lớn đã đánh giá cao kết quả chỉ đạo, điều hành, nâng hạng tín nhiệm và triển vọng tăng trưởng của Việt Nam. Đầu tháng 10, Tổ chức FTSE Russell đã nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi thứ cấp. IMF đánh giá Việt Nam nằm top 10 nước tăng trưởng cao nhất thế giới; Standard Chartered dự báo Việt Nam thuộc nhóm 5 nước tăng trưởng nhanh nhất châu Á.

Các đại biểu đề nghị tiếp tục triển khai hiệu quả các hợp tác hiện có, trong đó có cơ chế Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam – Nam Phi. Họ ủng hộ Việt Nam sớm khởi động đàm phán Hiệp định Thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam với Liên minh Thuế quan Nam Phi (SACU).

Theo các đại biểu, hai nước cần tăng cường mở cửa thị trường cho những mặt hàng thế mạnh và tiềm năng, nhất là nông sản, thủy hải sản, hàng gia dụng, may mặc, khoáng sản… Đồng thời, doanh nghiệp hai nước cần được khuyến khích đầu tư trong các lĩnh vực truyền thống (nông nghiệp, kinh tế biển), mở rộng sang các lĩnh vực mới (chuyển đổi xanh, số, năng lượng tái tạo, halal, truyền thông, xuất bản, biến đổi khí hậu). Các đại biểu cũng khuyến nghị hai bên tích cực xúc tiến thương mại, đầu tư, trao đổi thông tin về môi trường, chính sách, nhu cầu, cơ hội hợp tác, giao thương.

Tại diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định Chính phủ Việt Nam cam kết bảo đảm khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là hợp phần quan trọng của nền kinh tế. Nhà điều hành bảo đảm các quyền lợi và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các nhà đầu tư, bảo đảm ổn định vĩ mô, phát triển và thể chế, cơ chế, chính sách thu hút đầu tư.

Thủ tướng đề nghị hai bên hợp tác, hỗ trợ nhau cùng phát triển nhanh và bền vững, cùng làm, cùng phát triển. Ông mong các doanh nghiệp đẩy mạnh hợp tác, kết nối, mang lại kết quả, sản phẩm cụ thể, cân đong đếm được.

Năm 2024, Nam Phi là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam ở châu Phi (sau Ai Cập) với kim ngạch thương mại song phương đạt gần 1,8 tỷ USD. Việt Nam xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Nam Phi đạt 566,9 triệu USD trong 8 tháng đầu năm, tăng 5% so với cùng kỳ. Các mặt hàng xuất khẩu chính gồm điện thoại và linh kiện (202 triệu USD), giày dép (79 triệu USD) và máy tính, sản phẩm điện tử, linh kiện (63 triệu USD).

Tại dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới nhất, Bộ Tài chính trình Chính phủ mức thuế tối thiểu 5% tương ứng với thu nhập tính thuế trong tháng là 10 triệu đồng (sau khi giảm trừ gia cảnh, chi phí tính thuế khác). Biểu thuế lũy tiến được rút gọn xuống còn 5 bậc, song mức thuế suất tối đa vẫn là 35%, áp dụng với thu nhập tính thuế trên 100 triệu.

Đề xuất điều chỉnh bậc thuế của Bộ Tài chính:

Lý giải, Bộ Tài chính dẫn kinh nghiệm quốc tế cho thấy một số nước vẫn duy trì thuế suất cao nhất 35% (Thái Lan, Indonesia, Philippines), thậm chí 45% (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ). Theo Bộ này, việc điều chỉnh thuế suất cùng với nâng mức giảm trừ gia cảnh, bổ sung các khoản giảm trừ khác (y tế, giáo dục) sẽ khiến mức điều tiết thuế – tỷ lệ nộp thuế trên tổng thu nhập – giảm.

Song, nhiều ý kiến cho rằng mức thuế này không còn hợp lý, cần đưa xuống thấp hơn. Theo đại diện Công ty TNHH Tư vấn thuế Deloitte Việt Nam, biểu thuế suất lũy tiến hiện nay của Việt Nam đang thuộc nhóm cao trong khu vực Đông Nam Á. Cụ thể, mức thuế tối đa 35% hiện ngang với Thái Lan và Philippines, trong khi Singapore chỉ áp mức cao nhất 24%, Malaysia và Myanmar là 30%.

Deloitte đề xuất Bộ Tài chính điều chỉnh biểu thuế, đồng thời tăng ngưỡng thu nhập tính thuế tại các bậc, đặc biệt ở bậc cao nhất, để phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế, thu hút nhân lực chất lượng cao.

Phân tích cụ thể hơn, bà Nguyễn Thùy Dương, Giám đốc, Trưởng bộ phận tư vấn thuế thu nhập cá nhân KPMG Việt Nam, cho biết nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia hay Philippines hiện chỉ áp thuế suất từ 24-30% cho cùng mức thu nhập từ 80 triệu đồng trở lên.

Đại diện KPMG cũng phân tích tỷ lệ thu nhập tính thuế so với GDP trên đầu người cho thấy ở các bậc 5-25% theo đề xuất, Việt Nam chia khoảng thu nhập khá tương đồng với Indonesia và Thái Lan, bảo đảm tính lũy tiến và phù hợp sức chịu thuế.

Tuy nhiên, ở bậc 35%, Việt Nam đề xuất áp từ 10 lần GDP bình quân đầu người, thấp hơn nhiều so với Thái Lan (20 lần) và đặc biệt là Indonesia (62 lần). Theo bà Dương, điều này khiến nhóm thu nhập khá và cao sớm chịu thuế tối đa, trong khi các nước này chỉ áp dụng cho nhóm thu nhập rất cao.

Theo một khảo sát được VnExpress thực hiện từ tháng 8 đến nay, khoảng 73% trong gần 12.700 người tham gia lựa chọn phương án thuế suất thu nhập cá nhân cao nhất 20-25%. Chỉ 5% đồng ý chịu thuế cao nhất 35%, trong khi 7% lựa chọn mức tối đa 30%.

Chuyên gia KPMG cho rằng việc điều chỉnh thuế suất cao nhất từ 35% xuống 30% sẽ hợp lý hơn về mặt kinh tế, tiệm cận thông lệ quốc tế, tạo lợi thế cạnh tranh trong thu hút nhân lực chất lượng cao. Quan điểm này cũng được Hội Tư vấn thuế và đại lý thuế TP HCM đồng tình. Trong khi đó, Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam kiến nghị chỉ giữ 4 bậc thuế (5%, 10%, 20% và 30%), thay vì duy trì mức 35% như trong dự thảo.

Ngoài thu hút và giữ chân nhân tài, các chuyên gia thuế còn cho rằng chính sách thuế hấp dẫn còn là một yếu tố then chốt trong quyết định đầu tư của các doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời tạo động lực làm giàu chính đáng, hạn chế trốn thuế và chuyển giá.

Mức tối đa nên là 25% cũng được nhiều ý kiến đồng thuận. Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An cho rằng mức này sẽ khuyến khích, động viên người nộp thuế tốt hơn. Còn theo PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân), mức này sẽ phù hợp hơn với thực tiễn thu nhập và đảm bảo tính công bằng – hiệu quả trong điều tiết thuế.

Ông Nghị nhắc lại quan điểm mức thuế cao nhất chỉ nên là 25% do Việt Nam có thu nhập bình quân không cao, nền kinh tế cần tích lũy và đầu tư. Bên cạnh đó, chính sách cũng cần tạo động lực cho người lao động, trong khi thuế thu nhập doanh nghiệp đang ở mức 20%.

“Sau này thu nhập bình quân đầu người đạt ở ngưỡng cao, Việt Nam có thể tăng thuế suất thu nhập cá nhân”, ông nêu quan điểm.

Thực tế, GDP bình quân đầu người của Việt Nam tăng liên tục những năm qua, đạt 4.700 USD vào năm ngoái. Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng cao từ 8% trở lên năm nay và hai chữ số giai đoạn tới để vào nhóm các nước thu nhập cao vào 2045.

GS.TS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, ước tính nếu GDP bình quân đầu người của Việt Nam tăng 6,5% liên tục trong 20 năm, tới 2045, chỉ số này sẽ chạm 15.000 USD – ngưỡng thấp nhất trong nhóm thu nhập cao. Nếu tốc độ này được duy trì, Việt Nam có thể đạt thu nhập bình quân đầu người khoảng 20.000 USD vào 2050.

Thuế thu nhập cá nhân đem lại nguồn thu cao thứ 3 trong hệ thống thuế, sau thuế giá trị gia tăng (VAT) và thu nhập doanh nghiệp. Năm ngoái, tổng thu ngân sách Nhà nước lần đầu vượt 2 triệu tỷ đồng. Trong đó, thuế thu nhập cá nhân ước đạt 189.000 tỷ đồng, tăng 20% so với năm trước đó. Tỷ trọng loại thuế này chiếm hơn 9,3% trong tổng thu ngân sách Nhà nước, tăng từ mức 5,3% vào 2011.

PGS.TS Phan Hữu Nghị nhìn nhận biểu thuế lũy tiến vốn đảm bảo công bằng theo chiều dọc, nhưng nếu không được thiết kế hợp lý, sẽ làm mất đi động lực lao động, đặc biệt trong bối cảnh thu nhập bình quân đang có xu hướng tăng nhanh.

“Thu nhập tăng 30% nhưng nếu không nới biên độ và điều chỉnh mức thuế tương ứng, người lao động sẽ chịu phần thiệt”, ông nói. Theo chuyên gia, điều này ảnh hưởng đến tâm lý cống hiến và minh bạch trong khai thuế trong dài hạn.

Trường hợp nhà điều hành vẫn duy trì mức thuế suất cao 35%, các chuyên gia cho rằng ngưỡng chịu thuế cần được nâng lên. Ông Nguyễn Văn Được, Giám đốc Công ty Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín nói phương án này có thể giúp bù đắp nguồn hụt thu thuế từ người nộp thuế ở bậc dưới, song nên nâng mức thu nhập áp dụng ngưỡng này lên 120-150 triệu đồng và tăng theo lộ trình, so với mức 100 triệu đồng đang đề xuất.

Đồng tình với quan điểm này, bà Dương cho rằng nếu giữ mức thuế suất cao nhất 35%, Việt Nam cần cân nhắc đặt ngưỡng này ở mức tối thiểu 20 lần GDP trên người (tương đương 2,4 tỷ đồng một năm, theo GDP đầu người 2024) thay vì mức 10 lần hiện nay. Phương án này tương đương với ngưỡng chịu thuế của bậc cao nhất lên 120 triệu đồng một tháng