Ngày 14/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh miễn thuế đối ứng với hàng loạt thực phẩm. Đó là cà phê, trà, trái cây nhiệt đới và nước ép trái cây, hạt cacao, gia vị, chuối, cam, cà chua, thịt bò cùng một số loại phân bón.

Ngày 20/11, ông tiếp tục ký sắc lệnh gỡ bỏ thuế bổ sung 40% áp lên thực phẩm Brazil, gồm thịt bò, cacao và các loại trái cây. Brazil cung cấp tới một phần ba số cà phê tiêu thụ tại Mỹ và là nhà cung cấp lớn về thịt bò, đặc biệt là loại để làm burger.

Các động thái này diễn ra khi Tổng thống Mỹ gần đây đối mặt với nhiều chỉ trích vì giá thực phẩm tăng cao. Tuy nhiên, việc rút lại các loại thuế này không có nghĩa giá sẽ sớm giảm.

Theo dữ liệu quản lý chuỗi cung ứng và kinh nghiệm từ lịch sử, giá bán lẻ cần thời gian mới hạ nhiệt. Nguyên nhân chính nằm ở lượng hàng tồn kho. Các loại thực phẩm đang bày bán đã được mua và nhập khẩu từ khi thuế còn ở mức cao.

“Người tiêu dùng còn chưa thực sự thấy tác động lớn của lạm phát đâu, vì nó đang nằm ở khâu trung gian, là các kho hàng và trung tâm phân phối”, Zachary Rogers – Giảng viên quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học bang Colorado giải thích.

Các hãng bán lẻ và chuyên gia logistics đều cảnh báo biên lợi nhuận hoạt động của doanh nghiệp đã chịu ảnh hưởng. Rogers cho biết người tiêu dùng sẽ cảm nhận rõ lạm phát khi những mặt hàng này lên kệ. Hãng bán lẻ sẽ phải nâng giá chúng để bù lại chi phí.

“Chuỗi cung ứng không thể phản ứng nhanh với các điều chỉnh giá, dù là điều chỉnh do tổng thống hay biến động tự nhiên của thị trường”, Phil Kafarakis – CEO hiệp hội thực phẩm IFMA cho biết. Khi chuỗi cung ứng gián đoạn vì đại dịch và sự cố tàu Ever Given bị kẹt tại kênh đào Suez, giá cả mất 6 tháng mới tăng lên, sau đó mất thêm 6 tháng sau mới hạ nhiệt.

Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell cho biết sự kết hợp giữa áp lực chuỗi cung ứng và chi phí logistics tăng mạnh đã góp phần tạo ra “lạm phát tạm thời”. “Lạm phát do thuế nhập khẩu sẽ mất rất lâu mới biểu hiện rõ”, Powell nói trong cuộc họp báo hồi tháng 7.

“Mức giảm thuế 10% đến 40% chỉ có thể cải thiện biên lợi nhuận dài hạn cho các doanh nghiệp sản xuất, thu hoạch, vận chuyển, tiếp thị và bán thực phẩm”, Kafarakis giải thích.

Ông cho biết người tiêu dùng sẽ chưa cảm nhận được tác động của sắc lệnh trong một thời gian dài. Kafarakis dự báo giá cà chua và dâu tây sẽ giảm phần nào vào đầu năm tới. Một số mặt hàng như cà phê và phô mai có thể được hạ giá để thu hút khách vào cửa hàng, nhưng “chỉ trong thời gian ngắn hoặc số lượng hạn chế”.

Các nhà kinh tế học cũng cảnh báo giá chưa chắc quay về mức thấp trước đây, kể cả khi hàng tồn kho được bán hết và nhập mới. “Trong báo cáo lợi nhuận quý III, tôi thấy nhiều công ty cho biết vẫn sẽ điều chỉnh giá, vì chi phí cấu trúc đã tăng lên do thuế”, Peter Boockvar – Giám đốc đầu tư tại OnePoint Wealth Advisers nhận xét.

Ông cho biết ngay cả khi Tòa Tối cao không cho phép ông Trump dùng Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA) để áp thuế quy mô lớn, doanh nghiệp vẫn có rủi ro bị áp thuế theo từng ngành hàng. Hiện tại, nhôm, thép, xe hơi nhập khẩu đều đã bị áp thuế riêng.

Bên cạnh đó, giá cả tăng lên còn vì nhiều yếu tố khác ngoài thuế nhập khẩu. Ví dụ, giá cacao tồn kho đang ở mức cao một phần vì sản lượng giảm do hạn hán. Số lượng đàn bò Mỹ hiện ở mức thấp nhất 74 năm và dịch bệnh ở Mexico khiến Mỹ cấm toàn bộ thịt bò Mexico cũng đẩy giá thịt bò lên cao.

Mỹ đã dỡ bỏ thuế 10% với thịt bò Australia, Argentina và Uruguay. Thuế 15% với thịt bò New Zealand cũng đã được miễn. “Về mặt chính trị, áp thuế đối thủ nước ngoài để bảo vệ nhà sản xuất trong nước rất dễ. Nhưng người tiêu dùng mới là bên phải trả tiền. Khi nhu cầu giảm xuống, họ lại chuyển sang ăn thịt gà. Thế là công ty trong nước cũng chẳng khá hơn”, Boockvar nói.

Hiệu ứng từ các loại thuế khác cũng khiến giá thực phẩm chưa thể giảm ngay khi một phần thuế được dỡ bỏ. Ví dụ, thuế thép và nhôm hiện ở mức 50% khiến giá sản phẩm đóng hộp và máy móc tăng theo.

Dữ liệu của NielsenIQ về giá thực phẩm dịp Lễ Tạ ơn cho thấy giá trung bình loại sốt nam việt quất đóng hộp tăng từ 2,02 USD tháng 11/2024 lên 2,52 USD tháng 10/2025. Nhôm dùng để sản xuất lon chịu thuế theo sắc lệnh đầu năm nay của ông Trump.

Ngoài sốt nam việt quất đóng hộp, súp kem nấm cũng tăng giá. Bánh hồ đào tăng 15%. Giá gà tây cũng nhích lên. Theo Liên đoàn Nông trại Mỹ, số lượng đàn gà tây của Mỹ đã giảm xuống mức thấp nhất gần 40 năm do cúm gia cầm. Một số loại phân bón nhập khẩu hiện chịu thuế hai chữ số, từ đó làm tăng chi phí trồng trọt để sản xuất thức ăn chăn nuôi.

Ngày 21/11, Sở Tài chính Hà Tĩnh cho biết chấp thuận chủ trương đầu tư dự án trên. Khu đất thực hiện ở phường Vũng Áng, trước đây thuộc thị xã Kỳ Anh, quy mô diện tích sử dụng hơn 123 ha, gồm khu vực xây cảng khoảng 36 ha, vùng biển 81 ha và đường giao thông kết nối hơn 5,6 ha.

Tổng vốn đầu tư dự án hơn 8.800 tỷ đồng. Quy mô xây dựng 3 cầu cảng, tổng chiều dài 1.050 m, tiếp nhận tàu tổng hợp, container trọng tải 100.000 tấn. Dự án cũng gồm hệ thống kho bãi, hạ tầng phục vụ cảng, khu nước đậu tàu, khu kết nối với luồng, vũng quay tàu. Công suất thiết kế khoảng 9,4-11,3 triệu tấn một năm.

Dự án sẽ phục vụ nhu cầu bốc xếp, vận chuyển, lưu giữ hàng hóa tổng hợp, container tại tỉnh Hà Tĩnh và khu vực. Thời gian hoạt động dự án 70 năm kể từ ngày nhà đầu tư có quyết định giao đất.

Theo kế hoạch, dự án sẽ khởi công vào năm 2026, hoàn thành và đưa vào khai thác quý II/2028.

Dự án này được kỳ vọng hoàn thiện khu bến cảng Sơn Dương, gồm bến cảng tổng hợp, container phục vụ hoạt động kinh tế, các khu công nghiệp, vùng lân cận và Lào. Lãnh đạo Sở Tài chính tỉnh Hà Tĩnh cho biết dự án khi đi vào hoạt động sẽ tạo động lực trong thu hút đầu tư, thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.

Sở được tỉnh Hà Tĩnh giao đôn đốc nhà đầu tư hoàn thiện hồ sơ, thủ tục, và kịp thời tháo gỡ vướng mắc trong quá trình triển khai. Chính quyền phường Vũng Áng triển khai bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giải phóng mặt bằng dự án.

Sơn Dương là một trong những cảng nước sâu quan trọng của Hà Tĩnh và Bắc Trung Bộ, được quy hoạch gắn với nhiều dự án công nghiệp quy mô lớn, giữ vai trò trung tâm tiếp nhận nguyên liệu và trung chuyển hàng hóa quốc tế. Với lợi thế về độ sâu tự nhiên, gần tuyến hàng hải quốc tế và kết nối hành lang Đông – Tây, cảng trở thành điểm tựa cho công nghiệp nặng, logistics, dịch vụ cảng biển của Hà Tĩnh, đồng thời mở rộng cửa ngõ xuất nhập khẩu cho các tỉnh lân cận và Lào.

Những năm qua Vingroup đầu tư nhiều dự án quy mô lớn tại Hà Tĩnh. Cuối năm 2021, tập đoàn này xây dựng nhà máy pin xe điện VinES tại khu kinh tế Vũng Áng. Hồi cuối tháng 6, nhà máy VinFast Hà Tĩnh rộng 360.000 m2 được khánh thành sau 7 tháng xây dựng và hoàn thiện.

Tính đến hết quý III, Hà Tĩnh đã thu hút 28 dự án đầu tư, trong đó có 3 dự án FDI với tổng vốn đăng ký hơn 14,4 triệu USD. So với cùng kỳ năm ngoái, số dự án trong nước đầu tư vào địa phương tăng 1,5 lần và tổng vốn đăng ký gấp 7 lần.

CNN đặt nghi vấn về khả năng tồn tại của đồng 5 cent, giữa bối cảnh Mỹ đúc đồng 1 cent cuối cùng cách đây bốn ngày.

Về mặt kinh tế, đồng 5 cent có lý do để “khai tử” hơn đồng 1 cent. Chi phí sản xuất đồng 1 cent là 5 cent, cao hơn 4 cent so với giá trị thực. Còn với đồng 5 cent, mức chênh này lên tới 9 cent. Tức là, chi phí sản xuất mỗi đồng 5 cent cao gần gấp ba giá trị.

Bởi lẽ, đồng 1 cent (penny) có thành phần 97,5% kẽm và 2,5% đồng. Còn 5 cent (còn gọi là đồng nickel) chứa 75% đồng và 25% nickel. Trong khi giá kẽm ít biến động, đồng và nickel đã tăng giá gần gấp đôi kể từ cuối năm 2016.

Mark Weller, Giám đốc điều hành của tổ chức vận động hành lang Americans for Common Cents, nói Cục Đúc tiền Mỹ và nhà sản xuất phôi kẽm Artazn – một trong những đơn vị cung ứng – đang nghiên cứu cách thức giảm chi phí sản xuất đồng tiền này xuống dưới 5 cent. Artazn là nhà sản xuất kẽm nguyên khối và các thành phẩm kẽm lớn nhất thế giới, cũng là đơn vị tài trợ chính cho tổ chức vận động nói trên.

“Trùng hợp là đồng và nickel lại là hai kim loại đắt tiền nhất mà chúng ta có thể sử dụng”, Weller nói. Ông thêm rằng nghiên cứu giảm chi phí sản xuất này có thể hoàn thiện trong vòng một năm, với thành phẩm là một đồng 5 cent mới có hình dạng tương đương đồng tiền hiện tại.

Tuy nhiên, chi phí sản xuất không phải là vấn đề duy nhất của đồng 5 cent. Tương tự đồng 1 cent, tiền 5 cent bị hạn chế về tính hữu dụng, khi người Mỹ ngày càng ít sử dụng tiền xu.

Thực tế, các quốc gia khác đã nhanh chóng loại bỏ đồng xu lẻ. New Zealand và Australia ngưng sản xuất đồng 5 cent vào những năm 2000, gần 20 năm sau khi họ “khai tử” đồng 1 cent.

David Smith, giáo sư kinh tế tại Trường Kinh doanh và Quản lý Graziadio thuộc Đại học Pepperdine (California, Mỹ), nói việc ít sử dụng tiền mặt giúp giảm áp lực loại bỏ đồng 5 cent, cũng như giảm chi phí sản xuất. Smith cũng đam mê sưu tập tiền xu và có nhiều hoài niệm về những đồng tiền này. Nhưng ông tin rằng việc ngưng sản xuất sẽ xảy ra, dù có thể mất tới 15 hay 20 năm.

Trong khi đó, Weller, đại diện tổ chức vận động hành lang tiền xu, cho rằng việc loại bỏ đồng tiền này, hướng tới một nền kinh tế không tiền mặt. Nhưng nó sẽ gây ra nhiều vấn đề, đặc biệt đối với người dùng thu nhập thấp.

“Thực tế, việc từ bỏ tiền mặt mang lại lợi ích cho các ngân hàng lớn và công ty thẻ tín dụng. Họ tính phí doanh nghiệp mỗi khi ai đó quẹt thẻ, và những chi phí đó cuối cùng lại được chuyển sang người tiêu dùng”, Weller nói.

Trong khi đó, các cửa hàng bán lẻ đối mặt với tình trạng thiếu hụt đồng 1 cent. Họ đang tìm hiểu xem liệu có được phép làm tròn số tiền mua của khách hàng lên 5 cent, đơn vị tiền tệ nhỏ nhất hiện giờ, đồng thời kêu gọi Quốc hội thông qua luật để xác nhận động thái này.

Nếu đồng 5 cent cũng bị loại bỏ, việc làm tròn số tiền mặt mua sắm lên đến 10 cent có thể rắc rối hơn. Theo nghiên cứu đầu năm nay của Ngân hàng Dự trữ Liên bang Richmond (thuộc Cục Dự trữ liên bang Mỹ, Fed), việc làm tròn số tiền mua sắm lên đến đồng 5 cent sẽ khiến người Mỹ thiệt hại tổng cộng 6 triệu USD mỗi năm.

Nếu bỏ đồng 5 cent, việc làm tròn tương tự tới 10 cent sẽ gây thiệt hại 56 triệu USD cho túi tiền người mua. Mặc dù vậy, nếu chia nhỏ số tiền trên cho 133 triệu hộ gia đình, mỗi hộ chỉ chịu thiệt 42 cent.

Trong khi đó, việc thay đổi thành phần của đồng 5 cent không loại bỏ hoàn toàn mọi lo ngại về chi phí sản xuất. Bởi ngay cả khi phí sản xuất giảm được dưới 5 cent, chi phí hành chính và phân phối mỗi đồng tiền này vẫn mất tới 2,8 cent.

Thông tin trên được AP dẫn lời Phó tổng thống Brazil Geraldo Alckmin ngày 16/11, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh miễn thuế đối ứng với hàng loạt thực phẩm. Theo sắc lệnh mới, các mặt hàng được miễn thuế gồm cà phê, trà, trái cây nhiệt đới và nước ép trái cây, hạt cacao, gia vị, chuối, cam, cà chua, thịt bò và một số loại phân bón.

Tuy nhiên, Brazil không được hưởng lợi nhiều từ sắc lệnh này như các nước khác. Bởi lẽ, đầu tháng 4, thời điểm ông Trump áp thuế đối ứng, các mặt hàng trên từ Brazil chỉ chịu thuế suất 10%. Ba tháng sau đó, Washington áp thuế bổ sung 40% lên hàng hóa xuất khẩu chủ lực của Brazil.

Tức là, với việc miễn thuế đối ứng, chỉ 3% mặt hàng xuất khẩu vào Mỹ của Brazil, gồm nước cam, được hưởng mức thuế 0%. Còn cà phê, thịt bò, xoài, dứa vẫn chịu mức 40% theo chính sách thuế bổ sung vào tháng 7.

Phó tổng thống Brazil hoan nghênh quyết định miễn thuế đối ứng của ông Trump là “bước đi đúng hướng”, nhưng thêm rằng chính sách còn “sự méo mó cần được điều chỉnh”.

Chính sách miễn thuế đối ứng của ông Trump đưa ra trong bối cảnh nhiều sản phẩm trong danh sách này ghi nhận mức tăng giá hai chữ số trong năm nay. Ví dụ, theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9, thịt bò xay đã tăng gần 14%, còn bò miếng đắt thêm 17% so với năm ngoái. Đây là mức tăng mạnh nhất hơn 3 năm.

Tính riêng cà phê, giá bán lẻ tháng 8 tăng gần 21% so với cùng kỳ năm ngoái, một phần nguyên nhân do thuế quan của chính quyền ông Trump. Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, Brazil là nước bán mặt hàng này nhiều nhất cho Mỹ, chiếm 30,7% lượng cà phê nhập khẩu. Họ cũng là nhà xuất khẩu thịt bò lớn vào Mỹ.

Tháng trước, sau cuộc gặp ông Trump tại Malaysia, Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva bày tỏ sự tin tưởng rằng hai nước sớm đạt được một thỏa thuận thương mại.

Đại diện Hiệp hội Công nghiệp Cà phê Brazil nói tiếp tục theo dõi tình hình, nhằm đảm bảo tính chắc chắn về mặt pháp lý, khả năng cạnh tranh và tính dễ đoán định cho ngành công nghiệp cà phê nước này.

Về phía Mỹ, chính quyền ông Trump khẳng định rằng thuế quan đã giúp lấp đầy ngân khố chính phủ, và không phải là yếu tố chính khiến giá hàng hóa tăng cao. Tuy nhiên, đảng Dân chủ coi động thái miễn thuế đối ứng ngày 14/11 là sự thừa nhận rằng các chính sách của ông Trump đang gây tổn hại đến túi tiền người Mỹ.