Ngày 5/11, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ mở phiên điều trần xem xét tính hợp pháp chính sách thuế quan toàn cầu của Tổng thống Donald Trump, áp thuế 10% với hầu hết đối tác thương mại và 11%-50% với hàng chục nền kinh tế khác.

Ông Trump viện dẫn Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA), tuyên bố thâm hụt thương mại là “tình trạng khẩn cấp” của quốc gia, dù Mỹ đã mất cân bằng thương mại liên tục từ năm 1975. Ngoài ra, ông còn dùng IEEPA để áp thuế trừng phạt các nước vì những vấn đề phi thương mại, như Brazil truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro hay Ấn Độ mua dầu Nga.

Do vậy, Tòa phúc thẩm liên bang khu vực Washington và Tòa án Thương mại Quốc tế (CIT) tại Manhattan đều ra phán quyết các chính sách thuế này bất hợp pháp, cho rằng Tổng thống đã vượt quá thẩm quyền.

Tổng thống Trump nói không tham dự phiên điều trần, nhưng Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent sẽ có mặt để “nhấn mạnh rằng đây là một tình trạng khẩn cấp về kinh tế”. Theo ông, nếu không có thuế quan, Mỹ khó có an ninh quốc gia.

“Chúng ta đã từng bị nhiều quốc gia khác, gồm Trung Quốc, lạm dụng trong nhiều năm nhưng giờ thì không còn nữa. Thuế quan đã mang lại cho chúng ta an ninh quốc gia to lớn”, ông nói cuối tuần trước.

Bộ trưởng Bessent kỳ vọng Tòa án Tối cao sẽ duy trì các mức thuế quan dựa trên IEEPA. Nếu bị bãi bỏ, Tổng thống Trump chỉ cần chuyển sang viện dẫn các thẩm quyền khác, gồm Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974, cho phép áp thuế 15% trong 150 ngày để giảm mất cân bằng thương mại.

Cùng với đó, ông Trump có thể dùng Mục 338 của Đạo luật Thuế quan năm 1930, cho phép áp thuế đến 50% các quốc gia phân biệt đối xử với thương mại Mỹ. “Quý vị nên biết rằng thuế quan sẽ tồn tại lâu dài”, ông Bessent nói.

Ngoài ra, vụ kiện mà Tòa án Tối cao đang thụ lý chỉ là một phần các mức thuế mà Tổng thống Trump đã ban hành trong năm nay. Chính quyền của ông vẫn đang sử dụng các thẩm quyền khác để triển khai những mức thuế riêng biệt.

Cụ thể, ông dùng Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962, dựa trên lý do an ninh quốc gia để bảo vệ các ngành chiến lược như ôtô, đồng, chip bán dẫn, dược phẩm, robot và máy bay. Tương tự, Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974 được áp dụng cho quyết định áp thuế liên quan đến điều tra các hành vi thương mại không công bằng.

“Chính quyền xem thuế quan là nền tảng của chính sách kinh tế. Các công ty, ngành công nghiệp cần lên kế hoạch phù hợp”, Tim Brightbill, Đồng chủ tịch bộ phận pháp lý thương mại của hãng luật Wiley Rein tại Washington, nhận định.

Các đối tác thương mại của Mỹ cũng không chờ phán quyết của Tòa Tối cao để quyết định bước đi tiếp theo. Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) đã công bố hoàn tất thỏa thuận khung với Việt Nam, Malaysia, Thái Lan và Campuchia, với mức thuế từ 19% đến 20%.

Hàn Quốc cũng đồng ý kế hoạch đầu tư 350 tỷ USD, giúp nước này chỉ phải chịu mức thuế 15% với ôtô và nhiều mặt hàng khác. Đàm phán với Trung Quốc từng khó khăn nhưng cũng hạ nhiệt tuần qua, sau cuộc gặp của ông Trump với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc.

Bộ trưởng Tài chính Bessent khuyến cáo các nước đã đàm phán với chính quyền ông Trump “nên tôn trọng thỏa thuận”. “Những quốc gia nào đạt được thỏa thuận tốt, nên tuân thủ”, ông nói.

Hiện các quan chức Nhà Trắng ca ngợi thuế quan là động lực thúc đẩy đối tác thương mại lớn như Nhật Bản và Liên minh châu Âu đàm phán những nhượng bộ lớn, giúp giảm thâm hụt thương mại của Mỹ. Họ lập luận rằng những nhượng bộ này vẫn có hiệu lực sau bất kỳ phán quyết nào của Tòa án Tối cao.

Một số nhà đầu tư cho biết các thị trường tài chính – vốn đã quen với tình trạng thuế quan hiện tại dưới thời ông Trump – có thể rơi vào hỗn loạn nếu Tòa án Tối cao bãi bỏ thuế theo Đạo luật IEEPA. Mối lo lớn nhất tiềm ẩn trên thị trường trái phiếu kho bạc, với nguy cơ phải hoàn trả hơn 100 tỷ USD tiền thuế IEEPA đã thu và mất đi hàng trăm tỷ USD doanh thu mỗi năm.

Các khoản thuế IEEPA thu được đầu năm đến nay chiếm phần lớn trong mức tăng 118 tỷ USD của tổng thu hải quan năm tài khóa 2025, kết thúc ngày 30/9. Chúng giúp bù đắp chi phí y tế, an sinh xã hội, lãi vay và chi tiêu quân sự, qua đó kéo giảm thâm hụt ngân sách xuống còn 1.715 tỷ USD.

Việc hoàn trả số tiền quy mô như trên rất khó khăn vì chưa từng có tiền lệ, theo Angela Lewis, Giám đốc toàn cầu phụ trách hải quan tại công ty Flexport. Bà cho biết trách nhiệm có thể sẽ đặt lên từng nhà nhập khẩu, yêu cầu họ nộp hồ sơ với cơ quan hải quan theo một quy trình phức tạp, có thể kéo dài nhiều năm và không bõ công với các doanh nghiệp nhỏ.

Tại buổi làm việc với Tập đoàn ARM (Vương quốc Anh) ngày 31/10, Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho biết Việt Nam muốn đồng hành cùng các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới để phát triển chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn. Chuỗi giá trị này gồm đào tạo nguồn nhân lực, nghiên cứu và phát triển (R&D), chuyển giao công nghệ và xây dựng hạ tầng phục vụ sản xuất.

Ông đề xuất tập đoàn mở văn phòng đại diện tại Việt Nam, thiết lập trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) ở Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) tại Hòa Lạc, nhằm đẩy mạnh hợp tác đầu tư kinh doanh tại Việt Nam và khu vực.

Bên cạnh đó, Phó thủ tướng đề nghị ARM hợp tác với NIC và viện, trường, doanh nghiệp Việt, triển khai các chương trình đào tạo chứng chỉ, nhằm xây dựng đội ngũ kỹ sư thiết kế vi mạch đạt chuẩn quốc tế.

Thêm vào đó, lãnh đạo Chính phủ khuyến nghị tập đoàn bán dẫn Anh hỗ trợ Việt Nam phát triển các trung tâm R&D, phòng thí nghiệm bán dẫn dùng chung, chuyển giao công nghệ, chia sẻ kinh nghiệm và tham vấn trong quá trình hoàn thiện chính sách phát triển ngành bán dẫn.

ARM là tập đoàn công nghệ bán dẫn và thiết kế phần mềm của Anh, có trên 6.500 nhân viên và doanh thu năm ngoái đạt khoảng 3,2 tỷ USD. Thiết kế kiến trúc vi xử lý (CPU architecture) của ARM được sử dụng trong hơn 99% thiết bị di động toàn cầu. Chip ARM đóng vai trò then chốt trong chuỗi giá trị công nghiệp bán dẫn, cung cấp nền tảng thiết kế cho Apple, Samsung, Qualcomm, Nvidia.

Thời gian qua, ARM đã phối hợp với NIC triển khai các hoạt động đào tạo bán dẫn gồm hỗ trợ bản quyền cho các trường đại học, tổ chức hội thảo phát triển nguồn nhân lực.

Việt Nam ban hành chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn năm ngoái, đặt mục tiêu hình thành ít nhất 100 doanh nghiệp thiết kế, một nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ và 10 nhà máy đóng gói, kiểm thử đến năm 2030. Cùng năm này, quy mô doanh thu ngành muốn đạt 25 tỷ USD mỗi năm, tiến tới mục tiêu 100 tỷ USD và làm chủ R&D trong ngành vào năm 2050.

Mở cửa phiên giao dịch 29/10, cổ phiếu Nvidia tăng 5,3%, đưa vốn hóa lên 5.060 tỷ USD. Việc này giúp hãng chip Mỹ trở thành công ty đầu tiên trên thế giới cán mốc định giá 5.000 tỷ USD.

Cổ phiếu hãng này tăng nhanh từ phiên 28/10, sau khi CEO Jensen Huang thông báo hàng loạt tin tức trong một hội thảo ở Washington (Mỹ). Theo đó, Nvidia đã nhận các đơn hàng chip AI trị giá 500 tỷ USD. Toàn bộ chip Blackwell – chip AI nhanh nhất của hãng – hiện được sản xuất hoàn toàn ở Arizona (Mỹ). Trước đó, các loại chip tiên tiến nhất của Nvidia chỉ sản xuất ở Đài Loan (Trung Quốc).

Công ty này sẽ tạo ra 7 siêu máy tính mới cho Bộ Năng lượng, giúp Mỹ duy trì và phát triển kho vũ khí hạt nhân. Siêu máy tính lớn nhất sẽ sử dụng phần mềm của Oracle, 100.000 chip AI Blackwell cao cấp từ Nvidia. Huang cũng ca ngợi các chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong sự kiện này.

Nokia hôm 28/10 cũng tuyên bố Nvidia mua 1 tỷ USD cổ phần trong hãng thiết bị viễn thông này. Hai bên đang hợp tác chiến lược để phát triển công nghệ mạng 6G tiếp theo.

Diễn biến hôm nay là dấu mốc mới nhất trong quá trình phát triển ấn tượng của Nvidia vài năm qua. Nvidia thành lập năm 1993, ban đầu chuyên sản xuất chip cho game 3D. Sau này, hãng dần phát triển các phần mềm và chip AI tiên tiến.

Bước ngoặt của Nvidia đến vào cuối năm 2022, khi OpenAI ra mắt ChatGPT, tạo ra cơn sốt trí tuệ nhân tạo trên toàn cầu. OpenAI phát triển công nghệ AI tạo sinh dựa trên các chip đồ họa của Nvidia. Đến nay, hãng chip Mỹ là cái tên hưởng lợi lớn nhất từ làn sóng AI. Từ đầu năm, cổ phiếu Nvidia đã tăng hơn 50%.

Vốn hóa Microsoft – công ty giá trị thứ 2 thế giới cũng đã vượt mốc 4.000 tỷ USD từ phiên 28/10. Microsoft và OpenAI trước đó công bố thỏa thuận tái cấu trúc, cho phép công ty mẹ ChatGPT tách khỏi mô hình phi lợi nhuận và có khả năng niêm yết cổ phiếu trong tương lai. Vốn hóa Apple hiện cũng đã cán mốc 4.000 tỷ USD.

Thông tin trên được công bố trong bản đăng ký thành lập mới của Công ty cổ phần Sản xuất và Kinh doanh VinMetal. Theo đó, doanh nghiệp này có vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng, trong đó, Vingroup sở hữu 98%. Hai cổ đông sáng lập còn lại là ông Phạm Nhật Quân Anh và ông Phạm Nhật Minh Hoàng, mỗi người góp 1% vốn, tương đương số tiền 100 tỷ đồng.

Ngoài việc góp vốn vào VinMetal, ông Quân Anh và ông Minh Hoàng còn nắm giữ cổ phần tại một số doanh nghiệp trong hệ sinh thái Vingroup như VinEnergo, VinSpeed, VinRobotics…, với tổng giá trị có thể đạt hàng nghìn tỷ đồng.

Trước đó, ngày 6/10, Vingroup công bố thành lập VinMetal, doanh nghiệp sản xuất thép với công suất 5 triệu tấn trong giai đoạn I. Công ty tập trung vào các dòng thép dân dụng trong xây dựng, cuộn cán nóng (HRC) và thép hợp kim đặc chủng phục vụ sản xuất xe điện, hạ tầng giao thông tốc độ cao.

Theo đại diện Vingroup, việc thành lập VinMetal nhằm cung ứng nhu cầu vật liệu cho các mảng kinh doanh của công ty như bất động sản Vinhomes và sản xuất xe điện VinFast. Tập đoàn này cũng hướng tới chủ động nguồn cung thép cho các dự án công nghiệp, năng lượng và giao thông đang được nghiên cứu, trong đó có đường sắt cao tốc Bắc – Nam, TP HCM – Cần Giờ và Hà Nội – Quảng Ninh.

Ở một diễn biến khác, VinEnergo, công ty sản xuất điện trong hệ sinh thái Vingroup đã hoàn tất tăng vốn điều lệ từ 10.000 tỷ đồng lên 28.355 tỷ đồng trong ngày 22/10. Trong đó, 44,6% vốn được góp bằng tiền, còn lại là các loại tài sản khác.

Hồi đầu tháng 10, tỷ phú Phạm Nhật Vượng đã góp vốn vào VinEnergo bằng 60 triệu cổ phiếu VIC. Số cổ phần này có trị giá khoảng hơn 10.000 tỷ đồng, tại thời điểm thực hiện giao dịch. Như vậy, VinEnergo đã tăng sở hữu tại Vingroup từ 2,72% vốn lên 4,27% vốn.