Để phù hợp với thông lệ quốc tế, chuyên gia cho rằng Việt Nam có thể xem xét áp dụng mức thuế suất thu nhập cá nhân 15-20% với tài sản thừa kế lớn.
Thu nhập từ thừa kế, chuyển nhượng bất động sản giữa những người trong gia đình (vợ chồng, cha mẹ, con cái) đang được miễn thuế. Việt Nam cũng chưa có Luật Thuế tài sản.
Tại hội thảo về thuế thu nhập cá nhân do Báo Lao động tổ chức ngày 14/3, PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Ngân hàng – Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho biết theo thông lệ quốc tế, phần lớn các nước đều áp thuế với thừa kế nhằm đảm bảo công bằng và tránh thất thu ngân sách.
Xu hướng hiện nay của các nước là tách riêng quản lý thuế với giới siêu giàu. Ông Nghị cho rằng Việt Nam cũng cần nghiên cứu quản lý và dịch chuyển tài sản của giới siêu giàu. Bởi, theo chuyên gia này, nhóm siêu giàu chiếm số ít nhưng lại sở hữu phần lớn tài sản trong xã hội và các tài sản có giá trị lớn.
“Để điều chỉnh phù hợp với thông lệ quốc tế, có thể xem xét áp dụng mức thuế suất 15-20% với tài sản thừa kế lớn”, ông Nghị đề xuất, cho biết mức này tương tự thuế suất áp dụng ở một số quốc gia phát triển.
Báo cáo Thịnh vượng do hãng tư vấn bất động sản Knight Frank (Anh) công bố năm ngoái dự báo đến 2028, dân số siêu giàu tại Việt Nam sẽ đạt 978, cao hơn khoảng 30% so với năm qua và nằm trong top 5 tăng nhanh tại châu Á – Thái Bình Dương, dẫn trước Hàn Quốc, Hong Kong, và Singapore. Theo định nghĩa của Knight Frank (Anh), người siêu giàu là cá nhân có tài sản ròng (đã trừ các khoản vay) từ 30 triệu USD trở lên – tương đương gần 740 tỷ đồng theo tỷ giá hiện tại – bao gồm cả bất động sản mà họ đang cư trú.
Cùng với đó, ông Phan Hữu Nghị cũng cho rằng nhà điều hành cần có ngưỡng giá trị để miễn thuế hoặc áp dụng thuế suất thấp với các tài sản có giá trị nhỏ, không lớn. Việc này để tránh tác động đến những hộ gia đình không thuộc nhóm thu nhập cao nhưng có tài sản thừa kế cho tặng
Hiện, một số quốc gia áp dụng chính sách ưu đãi thuế với người thừa kế đã trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ hoặc người thân trong nhiều năm. Theo ông Nghị, nếu Việt Nam áp dụng chính sách này, người thừa kế có thể được giảm xuống mức thuế suất còn từ 5-10%. Hoặc nhà điều hành có thể miễn thuế hoàn toàn trong một số trường hợp đặc biệt như người già yếu, người khuyết tật….
“Việc mở rộng cơ sở thuế và đối tượng nộp thuế với thu nhập từ thừa kế và quà tặng giúp đảm bảo công bằng trong hệ thống thuế, hạn chế tình trạng lách thuế, tích lũy tài sản bằng mọi cách cho thế hệ sau”, ông Nghị nói. Ông cũng cho rằng việc này sẽ giúp tăng nguồn thu cho ngân sách, đảm bảo sự minh bạch trong khai báo tài sản.
Cùng quan điểm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế – Trọng tài viên, trung tâm trọng tài Quốc tế VIAC cũng đề xuất mở rộng đánh thuế thu nhập từ quà tặng, thừa kế thêm các khoản thu nhập khác, gồm tiền mặt, các tài sản có giá trị để đảm bảo mục tiêu điều tiết của sắc thuế này.
Ở góc độ khác, TS. Nguyễn Ngọc Tú (Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội) lại cho rằng đánh thuế thu nhập với tài sản thừa kế, cho tặng ở thời điểm này chưa cần thiết.
Ông Tú cho rằng việc nộp thuế thu nhập với tài sản cho tặng, thừa kế là thói quen, lẽ đương nhiên với các nền kinh tế phát triển. Bởi, các nước này có chế độ an sinh tốt, người dân được Chính phủ hỗ trợ nhiều mặt. Chẳng hạn, công dân đủ 18 tuổi đi học đại học hoặc học nghề được vay vốn đóng học phí (không phải thế chấp). Khi ra trường, họ được trả lương ở mức cao, mua nhà trả góp được ưu đãi lãi suất thấp, cho vay tới 70% giá trị căn nhà.
“Người trưởng thành ở các nước này độc lập cao, ít lệ thuộc vào bố mẹ hay gia đình. Vì vậy, khi được cho tặng, thừa kế tài sản, họ phải nộp thuế thu nhập, dù mức thuế suất khá cao”, ông Tú lý giải.
Ngược lại, theo ông, Việt Nam xuất phát từ nền kinh tế nông nghiệp, các hình thức cho tặng, thừa kế tài sản đã trở thành nét văn hóa truyền thống. Nhiều thế hệ ông bà, cha mẹ thường xuyên chăm lo cho con cháu sớm an cư lạc nghiệp, dù khó khăn cũng không bao giờ bán đi tài sản, đất đai tổ tiên để lại…
Cũng theo chuyên gia này, việc cho tặng, thừa kế tài sản ở Việt Nam thực chất chỉ là sự chuyển dịch giữa các thành viên trong gia đình, chưa phát sinh mua bán, chuyển nhượng trên thị trường.
“Vì vậy, hệ thống pháp luật nên tôn trọng đặc trưng văn hóa dân tộc về vấn đề sở hữu, thừa kế tài sản, chưa cần thiết đánh thuế thu nhập vào thời điểm này”, ông nói thêm.
Thuế thu nhập cá nhân đem lại nguồn thu cao thứ ba trong hệ thống thuế, sau VAT và thu nhập doanh nghiệp. Năm 2024, tổng thu ngân sách Nhà nước lần đầu vượt 2 triệu tỷ đồng. Trong đó, thuế thu nhập cá nhân ước đạt 189.000 tỷ đồng, tăng 20% so với năm trước đó. Tỷ trọng loại thuế này chiếm hơn 9,3% trong tổng thu ngân sách Nhà nước, tăng từ mức 5,3% vào 2011.
Nêu quan điểm trước đó, Bộ Tài chính cho biết Việt Nam đang không tính thuế thu nhập cá nhân với một loại tài sản thừa kế như nhiều nước áp dụng.
Chẳng hạn, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đánh thuế thừa kế, quà tặng theo giá trị, gồm tài sản và tiền mặt. Tại Thái Lan, tài sản chịu thuế thừa kế gồm bất động sản, chứng khoán, tài sản tài chính, tài khoản tiền gửi ngân hàng hoặc các loại tiền khác có tính chất tương tự. Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan quy định đánh thuế cá nhân với tất cả tài sản được thừa kế. Do đó, Bộ Tài chính đề xuất rà soát, nghiên cứu bổ sung quy định về thu nhập từ thừa kế, quà tặng tại Luật Thuế thu nhập cá nhân cho phù hợp với thực tế.
Dự kiến, Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) tại kỳ họp cuối năm nay, thông qua tại kỳ họp vào tháng 5/2026.
