‘Gánh nặng với hộ kinh doanh sẽ tăng đáng kể khi bỏ thuế khoán’

Chiều 13/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp phiên thứ 50, cho ý kiến về Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Thừa ủy quyền Chính phủ, Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn trình bày tờ trình cho biết theo dự thảo luật, căn cứ xác định chịu thuế hay không của hộ, cá nhân kinh doanh sẽ dựa vào doanh thu thực tế hàng năm, thay vì thuế khoán như hiện hành.

Với các trường hợp phải nộp thuế, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ tự khai, tính thuế theo từng loại trong kỳ. Chính phủ sẽ quy định chi tiết phương pháp tính thuế giá trị gia tăng (VAT), hồ sơ và thủ tục kê khai và nộp thuế. Chế độ kế toán áp dụng cho nhóm này sẽ được Bộ Tài chính ban hành.

Góp ý nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho rằng khi áp dụng cơ chế mới, doanh thu kê khai theo hóa đơn sẽ cao hơn đáng kể mức khoán hiện hành. Điều này dẫn tới gia tăng gánh nặng thuế (VAT, thu nhập cá nhân) của các hộ, cá nhân kinh doanh.

Vì vậy, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá tác động sự thay đổi nghĩa vụ thuế. Trường hợp chênh lệch giữa doanh thu kê khai và thuế khoán quá lớn, ông Mãi cho rằng cần xem xét điều chỉnh thuế suất. Việc này để hộ, cá nhân kinh doanh không bị ảnh hưởng lớn, phù hợp tinh thần Nghị quyết 68 và mục tiêu cải thiện đời sống nhân dân.

Việt Nam hiện có trên 5,2 triệu hộ kinh doanh, tạo ra 8-9 triệu việc làm, tương đương với khối công ty tư nhân. Thực tế, nhiều hộ kinh doanh quen với nộp thuế khoán nên chưa chú trọng ghi chép sổ sách, minh bạch doanh thu. Khi bỏ thuế khoán, họ buộc phải thực hiện chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn theo phương pháp kê khai hay doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ.

Thuế khoán sẽ được bỏ hoàn toàn từ đầu năm 2026. Song theo Nghị định 70, từ 1/6, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí…) phải chuyển đổi trước. Đại diện Cục Thuế (Bộ Tài chính) từng cho rằng đây là bước chuẩn bị để các hộ kinh doanh lớn dần làm quen với phương thức quản lý mới.

Cũng theo dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi), mã số thuế của cá nhân, hộ kinh doanh là số định danh cá nhân. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị dự luật cần quy định chặt chẽ tính bảo mật, tránh rò rỉ thông tin cá nhân. Các quy định về hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trong quá trình chuyển đổi số cũng cần được bổ sung tại dự luật, theo Chủ tịch Quốc hội.

Tại dự luật, Chính phủ cũng đề xuất cơ chế thưởng cho cơ quan thuế trong trường hợp thu ngân sách vượt kế hoạch. Theo lãnh đạo Bộ Tài chính, đây là khoản “thưởng vượt dự toán”, không phải cơ chế tài chính đặc thù như trước kia. Tỷ lệ thưởng dự kiến tối đa 10% trên số vượt thu, tương đương khoảng 8.000 tỷ đồng một năm. Khoản này được chi trả tối đa bằng một tháng tiền lương cho cán bộ, công chức thuế. Chính phủ sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền cơ chế này trước khi thể chế hóa vào luật.

Dự thảo cũng đề xuất tăng quyền chủ động cho cơ quan thuế trong quản lý dữ liệu, kiểm tra, ấn định thuế và cưỡng chế thi hành.

Về chính sách khuyến khích hóa đơn điện tử, cơ quan soạn thảo đề xuất trích 0,1% tổng thuế VAT nội địa (khoảng 300 tỷ đồng một năm) để triển khai chương trình “hóa đơn may mắn” và thưởng người tố giác hành vi gian lận hóa đơn. Theo Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn, Bộ Tài chính đã tham khảo kinh nghiệm quốc tế trước khi đưa ra chính sách này.

Chẳng hạn, Đài Loan quay số hóa đơn may mắn 2 tháng một lần với giải thưởng lớn. Hay Trung Quốc, Bồ Đào Nha cũng áp dụng hình thức tương tự để khuyến khích hộ kinh doanh tuân thủ. Song lãnh đạo Bộ Tài chính thừa nhận cần rà soát để đảm bảo đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước, tránh chồng chéo và khoản này có thể đưa vào phần dự toán tuyên truyền hỗ trợ, thay vì là một khoản riêng.

Liên quan tới phối hợp quản lý thương mại điện tử, Bộ Tài chính cho biết sẽ phối hợp với Bộ Công Thương để thống nhất quản lý, chống thất thu, rủi ro và đảm bảo quyền lợi người nộp thuế.

Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10, khai mạc ngày 20/10.